Πόσο νέο είναι το νέο πολιτικό αφήγημα;


Αν αναλύσει κανείς τη βασική αφήγηση του ναζιστικού κόμματος στα χρόνια της δημοκρατίας της Βαϊμάρης θα διαπιστώσει πως, παρά την παντελώς ατεκμηρίωτη επιχειρηματολογία της, υπάρχει ένα μοτίβο που δεν κατορθώνει μόνο να συγκολλήσει εννοιολογικά τον παραληρηματικό τους λόγο, αλλά και να τον κάνει ιδιαίτερα θελκτικό στις λαϊκές μάζες. 

Είναι η θεωρία του πισώπλατου χτυπήματος. Μια συνωμοσιολογική ανασκευή της ιστορίας ικανή να δώσει στο εθνικό αφήγημα μια νέα διάσταση: υπάρχει πάντα ένας εχθρός που επιβουλεύεται χθόνια τη φυλή. Ένας εχθρός που σαμποτάρει κάθε πρόοδο, μολύνει την κοινωνική ιδεολογία, κατέχει τον πλούτο, ελέγχει την κυβέρνηση και τους θεσμούς τους κράτους, για να κρατά τον λαό ναρκωμένο και υποτελή. 

Τη δεκαετία του ’80 ο Ζαν Μαρί Λεπέν απογοητευμένος από τις αποτυχημένες προσπάθειες του εν Ελλάδι συντρόφου του – και μετέπειτα υπουργού της δημοκρατίας - Μάκη Βορίδη να στήσει εθνικιστικό κίνημα διαπίστωσε: στην Ελλάδα κάθε προσπάθεια για εθνικιστικό κόμμα είναι καταδικασμένη, καθώς όλα τα κόμματα, από την άκρα αριστερά ως την άκρα δεξιά, είναι εθνικιστικά. Ο Λεπέν φυσικά δεν εννοούσε το πρόγραμμα, τις διακηρύξεις, την κοινωνική σύσταση ή τις ταξικές αναφορές των κομμάτων, αλλά τη βασική δομή που συνέχει το πολιτικό τους αφήγημα. 

Κάθε κόμμα υπόσχεται να σώσει το έθνος από έναν εξωτερικό ή εσωτερικό εχθρό – μερικές φορές και από τους δύο – ενώ ταυτόχρονα προσβλέπει για τη σωτηρία σε κάποια μεγάλη ξένη δύναμη ή σε κάποια καλά κρυμμένη πηγή πλούτου. Κάθε αυτόνομη οργάνωση, αντίσταση ή κοινωνική πράξη των ανθρώπων είναι μάταιη, αφού οι πανίσχυροι εχθροί θα την συντρίψουν αργά ή γρήγορα. Οι πολιτικές διενέξεις αποκτούν στοιχεία συνωμοσιολογίας με την ιστορία να μετατρέπεται σε ένα τερατώδες μυθιστόρημα εμποτισμένο με ίντριγκες, μυστικές συμφωνίες και πράκτορες. Ο λαός είναι φυσικά ανίκανος να αντιδράσει σε όλα αυτά, εκτός αν αναθέσει την εξουσία του στους αυτοπροτεινόμενους σωτήρες που θα συντρίψουν τον εχθρό και θα απελευθερώσουν τις καλά κρυμμένες δημιουργικές δυνάμεις. 

Η αριστερά, όσο η κρίση χτυπούσε τις κεντρικές αμερικάνικες τράπεζες, μιλούσε για τα αδιέξοδα του καπιταλισμού και διακήρυσσε πως ένας άλλος κόσμος είναι εφικτός. Όταν όμως η κρίση έφτασε στη χώρα, υιοθέτησε όλη τη δομή του εθνικού αφηγήματος ενώ πρότεινε τον εαυτό της ως το νέο άφθαρτο εθνοσωτήρα. Ακόμα και το «διεθνιστικό» ΚΚΕ στις πρόσφατες θέσεις του για το 19ο συνέδριο αφιερώνει λίγες αράδες για την παγκόσμια καπιταλιστική κρίση, ενώ συνεχίζει με τη διατύπωση ενός προγράμματος με καθαρά εθνικό χαρακτήρα. Είναι άλλωστε το κόμμα που αφηγείται τον «αντιμονοπωλιακό αγώνα» ως πατριωτικό καθήκον με τις εθνικιστικές του κορώνες να ωχριούν σε συνωμοσιολογική ανορθολογικότητα, ακόμα και από την άκρα δεξιά [νέα τάξη πραγμάτων, λέσχη Μπίλντεμπεργκ, ΑΟΖ κ.τ.λ.]. 

Δεν χρειάζεται να συνεχίσω. Αυτή η δομική αναλογία μεταξύ των λόγων όλων τον επίδοξων σωτήρων αποκαλύπτει τη βασική σχέση που θέλει να επιβάλει ο ολοκληρωτισμός. Να αποτρέψει εξ’ αρχής κάθε κοινωνική πράξη που θα βασίζεται στη συνειδητοποίηση του γεγονότος πως σωτήρες πια δεν υπάρχουν και πως μόνο εμείς οι ίδιοι είμαστε υπεύθυνοι για την ιστορία μας. Καλό είναι λοιπόν να οργανώσουμε άμεσα τη ζωή μας στο χωράφι, στη δουλειά, στη γειτονία, στην πόλη. Να πάρουμε πίσω τη ζωή μας δημιουργώντας έναν άλλο κόσμο μέσα σε αυτόν που καταρρέει. Και ας αφήσουμε τους υπόλοιπους να περιμένουν το ξανθό γένος, τα πετρέλαια του Αιγαίου, τις γερμανικές αποζημιώσεις, τον Έλληνα Τσάβες, τον θείο Σαμ ή το λαχείο συντακτών.

18 σχόλια:

Ανώνυμος είπε...

Ο "ολοκληρωτισμός", έτσι γενικά. Τι ναζισμός τι κομμουνισμός (σταλινισμός, ξέχασα!), το ίδιο πράγμα είναι. Λες: "Ακόμα και το «διεθνιστικό» ΚΚΕ στις πρόσφατες θέσεις του για το 19ο συνέδριο αφιερώνει λίγες αράδες για την παγκόσμια καπιταλιστική κρίση, ενώ συνεχίζει με τη διατύπωση ενός προγράμματος με καθαρά εθνικό χαρακτήρα. Είναι άλλωστε το κόμμα που αφηγείται τον «αντιμονοπωλιακό αγώνα» ως πατριωτικό καθήκον με τις εθνικιστικές του κορώνες να ωχριούν σε συνωμοσιολογική ανορθολογικότητα, ακόμα και από την άκρα δεξιά [νέα τάξη πραγμάτων, λέσχη Μπίλντεμπεργκ, ΑΟΖ κ.τ.λ.]."

Γιατί δεν παραθέτεις συγκεκριμένα αποσπάσματα από το κείμενο των Θέσεων προς επίρρωση των ισχυρισμών σου; Μήπως επειδή αυτά δεν υπάρχουν και απλώς ασκείτε κατ' επάγγελμα την τέχνη της συκοφάντησης και της λασπολογίας; Η αυτοοργάνωση σε όλες τις πτυχές της καθημερινής ζωής που προτείνετε, εφόσον αποφεύγει να θέσει το κεντρικό πολιτικό ζήτημα, το ζήτημα της εξουσίας δηλαδή, είναι καταδικασμένη να αποτύχει· και ακόμη χειρότερα, υπό συνθήκες ταξικής/πολιτικής πόλωσης, σάς οδηγεί στο να καταλήξετε ουρά της νέας, αριστερής σοσιαλδημοκρατίας που εκπροσωπεί εσχάτως ο ΣΥΡΙΖΑ. Έχετε μπερδέψει τον φιλελευθερισμό των ίσων αποστάσεων από την ακροαριστερά και την ακροδεξιά με την αναρχία ορισμένοι. Κρίμα.

Αποστόλης Αρτινός είπε...

Παρακαλώ μπορείτε να επικοινωνήσετε μαζί μου στο apartinos@yahoo.gr Δεν βρίσκω το μειλ σας εδώ.

Pittagyro είπε...

Εχω την εντύπωση οτι, έτσι κι αλλιώς, η κατηγορία της συνομωσιολογίας έχει συλληφθεί για να συγκαλύψει την κατηγορία της συνομωσίας. Και μάλιστα, όχι την ίδια την συνομωσία, που απο μόνη της ξέρει καλά να κρύβεται, άλλα την κατηγορία της, δηλαδή την αντιληψη της, απο τα ίδια της τα θύματα. Φυσικά και οι λίγοι που κυβερνούν βρίσκουν σκόπιμο να κρατούν μυστικά - qui nescit dissimulare, nescit regnare - να προγραματίζουν όσο πιό μακροπρόθεσμα τους επιτρέπουν οι περιστάσεις, άλλα και να κρατούν μυστικά τα μέσα και τους σκοπούς των προγραμματισμών τους. Η βιοπολιτική συναντά τα προγράμματα COINTELPRO, Gladio ή Κόκκινη Προβιά άν προτιμάτε.

Απο την άλλη μεριά του "χαρακώματος", και πρόκαλώ τον οποιοδήποτε να το τοπόθετήσει με ακρίβεια αυτό το χαράκωμα, η ανταγωνιστική πολιτική δεν μπορεί παρα να επισημαίνει, με όση συνέπεια της επιτρέπεται, τις αντιφάσεις κάθε παραδείγματος και κάθε ιδεολογήματος προκύπτει απο τον ταξικό αντίπαλο στην παγκόσμια αρένα των ιδεών. Δείξτε μου τους εξωγήινους, πού τα είδατε τα νεφελίμ, τί με νοιάζει εμένα η τηλεπάθεια και το ευαγγέλιο του Ιούδα, μόνο η κοτζάμ Μπίλντεμπεργκ με γδέρνει; Αλλωστε, άν αποδεχθώ την ύπαρξη ένος πανίσχυρου ή πανταχού παρόντος αντιπάλου ή και συμμάχου, ένάντια στον οποίο λίγο ώς καθόλου μπορώ να δράσω, τότε ακυρώνω κάθε προσπάθεια, καταστρέφω κάθε ελπίδα αντίστασης στο κυρίαρχο ύπάρχον. Άρα, για να αντισταθώ στο κυρίαρχο, παραβλέπω το όντως υπάρχον. Τό όντως υπάρχον, που περιέχει μυστικές υπήρεσίες, που όνομάζει πολιτικά μορφώματα με όρους μυστικιστικών ταγμάτων (απο την Thule-Gesellschaft ώς την Golden Dawn) και μας "ψεκάζει" με κάτι ενώ, όχι εμείς, οι άλλοι, τα χάφτουμε όλα αμάσητα.

Καταθέτω την εξής ύποψία: τί γίνεται άν η εξουσία δρα "ομοιοπαθητικα" και εισάγει λίγη απο την ασθένεια για να "θεραπεύσει" το δικό της πρόβλημα, δηλαδή τα μυστικά της που δύσκολα μένουν τελικά κρυφά; γιατί η πιό εμβληματική φιγούρα των θεωριών συνομωσίας είναι ένας γράφικός άλλα επικίνδυνος τηλεπωλητής βιβλίων. και μάλιστα ακροδεξιών αντιλήψεων; μήπως είναι κι αυτός ένας τρόπος να μην ασχοληθεί και κανενας σοβαρός άνθρωπος, συγκεκριμένα ιστορικός, με το πώς δύο αεροπλάνα γκρέμισαν τρία ατσάλινα κτίρια, πριν απο κάτι χρονια και δύο πολέμους; τα παραδείγματα είναι ενδεικτικά και όχι αποκλειστικά. Μήπως η εξουσία διαλέγει όχι μόνο τους αντιπάλους της, εκτός απο τους συνομιλητές της, αλλα και τα ίδια τα επιχειρήματά τους; Μήπως αυτό δεν έκανε πάντα; Και μείς, τι κάνουμε;

sotiris είπε...

το μαιλ μου είναι sotirislyk@gmail.com

sotiris είπε...

Ήταν ίσος ανισοβαρές κατά τη γνώμη μου σε ένα κείμενο 500 λέξεων να αφιερώσω σχεδόν μια παράγραφο στο ΚΚΕ. Το παρόν κείμενο είναι ένα από τα πολλά που έχω ανεβάσει και αναφέρονται στον ολοκληρωτισμό. Δεν ταυτίζω το ναζισμό με το σταλινισμό. Στόχος του κειμένου είναι να δείξω ότι το πρόγραμμα όλων των κομμάτων έχει εθνικό χαρακτήρα. Με εξαίρεση φυσικά το πρόγραμμα της τρόικα που έχει διεθνιστικό [από την πλευρά του κεφαλαίου]. Δεν χρειάζεται να παραθέσω σημεία των θέσεων του ΚΚΕ καθώς εδώ σχολιάζω την συνολική θεώρηση. Δεν νομίζω ότι μπορεί να αμφισβητηθεί εμπειρικά αυτό. Αν επιμένεις μπορώ να το κάνω αν και φαντάζομαι ότι θα οδηγήσει σε αδιέφοδη αντιπαράθεση, αφού θα χάσουμε το δάσος.

Όσο αφορά το ΣΥΡΙΖΑ θα μπορούσα να σε παραθέσω δεκάδες κείμενα σε αυτό το blog και ειδικά σε αυτά για τις εκλογές αλλά ίσος είναι καλύτερα να μην καθοδηγώ μέσω των σχολίων, αν θέλεις μπορείς να το δεις μόνος σου. Πάντως οι θέσεις μου είναι σαφείς.

Τέλος, είναι σωστό αυτό που λες για το ζήτημα της εξουσίας και την κεντρικότητά του. Είμαι από αυτούς που θεωρώ πως είναι απαραίτητη η συγκρότηση ενός σύγχρονου επαναστατικού προγράμματος [σε πολιτικό και οργανωτικό επίπεδο]. Είναι επιτακτική ανάγκη γιατί η σοσιαλδημοκρατία σε όλες τις εκδοχές σήμερα προβάλει ως η μοναδική προοπτική της αριστεράς.

Sotiris Gotsis είπε...

πολύ ενδιαφέρουσα προσέγγιση!

SurrealisticEvening³ είπε...

Το ζήτημα είναι ότι ο όρος "ολοκληρωτισμός" έχει συγκεκριμένες ιδεολογικές/πολιτικές ρίζες (βλ. Χάνα Άρεντ) και δεν είναι καθόλου ουδέτερος ή αθώος. Δημιουργήθηκε ακριβώς ως μια προσπάθεια εξίσωσης ναζισμού/κομμουνισμού από τη σκοπιά της φιλελεύθερης, κοινοβουλευτικής δημοκρατίας και της "ελεύθερης αγοράς". Χρησιμοποιώντας τον όρο λοιπόν, πέφτεις και εσύ σ' αυτή τη λούμπα, έστω και άθελα σου. Δεν μπορείς να αντιστρέψεις το νόημα και το περιεχόμενο του όρου, ακόμα και αν το ήθελες. Έχει ανεβάσει ο Lenin Reloaded ένα κείμενο του Απ. Χαρίση σχετικά με το θέμα του ολοκληρωτισμού· ψάξτο, είναι πρόσφατο. Είναι εξαιρετική η ανάλυση του και δείχνει, ανάμεσα στα άλλα, και πόσο επιστημονικά άγονη είναι η όλη θεωρία περί ολοκληρωτισμού.

Τώρα, σε ό,τι λες για ΚΚΕ και ΣΥΡΙΖΑ, δεν επιμένω, ίσως να έχεις δίκιο. Θεωρώ πως το πρόγραμμα του πρώτου, πάντως, αναλύει τα πράγματα υπό το πρίσμα της ταξικής πάλης και του διεθνισμού, έστω και σε ένα αμιγώς θεωρητικό επίπεδο. Δεν καταλαβαίνω γιατί πρέπει να του κολλήσουμε τη ρετσινιά του "εθνικισμού", που στο κάτω-κάτω είναι ακριβώς ότι κάνουν και φιλελεύθεροι στοχαστές (στο πλαίσιο της ρητορείας περί "άκρων" και "λαϊκισμού", όπως δείχνει και ο Τερζάκης σε κείμενο που έχετε δημοσιεύσει εδώ).

Χαίρομαι που συμφωνείς για τη κεντρικότητα και τη σπουδαιότητα του ζητήματος της πολιτικής εξουσίας. Οφείλεις να παραδεχτείς ότι, στο εσωτερικό του αναρχικού/αντιεξουσιαστικού κινήματος, τοποθετήσεις όπως η δική σου μειοψηφούν· στην πλειονότητα επικρατούν απόψεις του στυλ "άμα αγνοήσουμε την εξουσία θα μάς αγνοήσει και αυτή" ή/και μια εμμονή με αυτοδιαχειριστικές λογικές και «ζώνες αυτονομίας» οι οποίες όμως είναι εύκολα ενσωματώσιμες στο σύστημα. Είναι τυχαία η μαζικοποίηση της ΑΚ, ας πούμε; Οι πιο σοβαροί- κατά τη γνώμη μου- αναρχοσυνδικαλιστές και αναρχοκομμουνιστές είναι σκορπσμένοι 50 από 'δω, 50 απο' κει. Η τελευταία πρόταση σου τα λέει όλα, νομίζω. Δεν αφορά μόνο την αριστερά όμως, αλλά και την αναρχία, και μάλιστα πλειοψηφικές μερίδες της. Από το "αυτοοργάνωση σε κάθε πτυχή της ζωής μας" μέχρι το κίνημα της πατάτας και τη διακίνηση προϊόντων χωρίς μεσάζοντες, δύο βήματα είναι. Πολύς μεταμοντερνισμός, πολύ Νέγκρι, τολμώ να πω και μπόλικος αντικομμουνισμός σε πολλές περιπτώσεις. Και καμία σύνδεση με την οργανωμένη εργατική τάξη. Εδώ κάποια ανατριχιάζουν μόνο και μόνο αν τους μιλήσεις για «κοινωνικά υποκείμενα» και επιχειρήσεις «ολιστικές θεωρήσεις».

Sotiris είπε...

Ο όρος ολοκληρωτισμός δεν δημιουργήθηκε από την Άρεν και δεν είχε αυτή τη στόχευση. Δημιουργήθηκε από τον ίδιο το θεωρητικό του φασισμού στην Ιταλία τζοβάνι τζεντίλε και είχε θετικό πρόσημο. Αφορούσε μια συνολική – ολοκληρωτική θεώρηση της πολιτικής μορφής κράτος που θα ήταν ικανή να άρει την αυτονομία της αγοράς και να θέσει όλες τις πτυχές τις κοινωνικής ζωής κάτω από το δικό της όραμα. Το ότι εμείς χρησιμοποιούμε τον όρο ολοκληρωτισμό ως αρνητικό είναι θεωρητικά νόμιμο στο βαθμό που είναι ο «θετικός» όρος του φασισμού.

Αρνούμαι να αποδεχτώ την κατηγορία περί ταύτισης ναζισμού- κομμουνισμού έστω και άθελά μου γιατί το να αναγνωρίζω πως το κράτος της ΕΣΣΔ είχε τα χαρακτηριστικά ενός ολοκληρωτικού μορφώματος δεν με κάνει απολογητή ούτε της Δύσης ούτε της ελεύθερης αγοράς, πόσο μάλλον όταν τοποθετώ την ταμπέλα του ολοκληρωτισμού και για τις μορφές κράτους που αναδύθηκαν στη Δύση μετά το Β παγκόσμιο πόλεμο.

Η κριτική ενάντια στο φασισμό είναι λογικό να είναι κριτική απέναντι στη βασική του θεωρητική και πολιτική του κατασκευή, το ολοκληρωτικό κράτος. Το ότι κριτική γίνεται και από φιλελεύθερους καθόλου δε με ενδιαφέρει στο βαθμό που η δική μου κριτική είναι ένα εγχείρημα εντός του κομμουνιστικού στρατοπέδου. Αλλά επειδή είναι ελευθεριακός κομμουνιστής είμαι καταστατικά πολέμιος του κεντρικού σχεδιασμού, της κεντροποιημένης εξουσίας, του ολοκληρωτικού κράτους – ακόμα περισσότερο αν δομείται στο όνομα της άρσης κάθε εκμετάλλευσης.

Αν θεωρούμε πως η απάντηση στο ζήτημα της εξουσίας [δηλαδή στο ποιος και με ποιον τρόπο θα παίρνει τις αποφάσεις] είναι μονοσήμαντη και η μόνη της ρεαλιστική απάντηση είναι το κεντροποιημένο κράτος του κεντρικού σχεδιασμού τότε φυσικά έχουμε εντελώς διαφορετικές απόψεις.

Συγνώμη για την καθυστερημένη απάντηση

SurrealisticEvening³ είπε...

Ναί, η διατύπωση ήταν ασαφής πιο πάνω: προφανώς ο όρος "ολοκληρωτισμός" προηγείται της εμφάνισης της Άρεντ. Αυτό που λες για τον Τζεντίλε και το νόημα/περιεχόμενο του όρου στο πλαίσιο της φασιστικής θεωρίας είναι μεν σωστό, αλλά το ζήτημα είναι κατά πόσον το φασιστικό κράτος εν γένει (και πολύ περισσότερο η ιστορική ύπαρξη που αυτό έλαβε στην Ιταλία επί Μουσολίνι)κατορθώνει πράγματι να υπερβεί τις ταξικές αντιπαραθέσεις στο οικονομικό επίπεδο και να τις συμφιλιώνει στο πεδίο άσκησης της πολιτικής εξουσίας, όπως αυτό το ίδιο (το φασιστικό κράτος) διατεινόταν ότι έπραττε. Στην πραγματικότητα, όλα τα διαθέσιμα στοιχεία δείχνουν πως τόσο στην φασιστκή Ιταλία όσο και στη ναζιστική Γερμανία η άνοδος του λεγόμενου ολοκληρωτισμού σήμαινε την πιο απροκάλυπτη και ωμή κυριαρχία του μονοπωλιακού κεφαλαίου· και ο ίδιος ο φασισμός ως κοινωνικό και πολιτικό φαινόμενο είναι ίδιον του καπιταλισμού στην ιμπεριαλιστική/μονοπωλιακή του φάση, δηλαδή στο ανώτερο επίπεδο ανάπτυξης των παραγωγικών δυνάμεων. Απ' την άλλη, είναι ενδιαφέρον να δούμε την σημασία της έννοιας του "ολοκληρωτισμού" στον Τολιάτι, ας πούμε, όπου «Η εν λόγω έννοια στον Τολιάτι δεν έχει, προφανώς, καμία σχέση με αυτή των σύγχρονων θεωρητικών τού «ολοκληρωτισμού» — σύμφωνα με τους οποίους ο ολοκληρωτισμός συνιστά μια κατάσταση απόλυτης κυριαρχίας που πηγάζει από ένα κέντρο εξουσίας (το παντοδύναμο κυβερνητικό κόμμα, χωρίς να αποκλείεται και η περίπτωση τής προσωποπαγούς εξουσίας) και η οποία ασκείται πάνω στο σύνολο της κοινωνίας, πάνω σε όλες τις τάξεις και τα κοινωνικά στρώματα. Αντιθέτως, στον Τολιάτι, η έννοια αναφέρεται αποκλειστικά στη νόμιμη άνοδο και παρουσία τού φασιστικού κόμματος στην εξουσία.» (http://waltendegewalt.wordpress.com/2013/03/23/%ce%ba%cf%8d%cf%80%cf%81%ce%bf%cf%82-%ce%ba%ce%b1%ce%bb%cf%8e%cf%82-%ce%ae%cf%81%ce%b8%ce%b1%cf%84%ce%b5-%cf%83%cf%84%ce%bf%ce%bd-%cf%86%ce%b1%cf%83%ce%b9%cf%83%ce%bc%cf%8c/)

Τα όσα λες παρακάτω για την ΕΣΣΔ και τα δυτικά φιλελεύθερα κράτη μετά τον Β΄Π.Π. επιβεβαιώνουν, νομίζω, τα όσα έγραψα πιο πάνω για το πόσο άγονη και αντιεπιστημονική είναι η έννοια του ολοκληρωτισμού, τουλάχιστον έτσι όπως εννοεί τον όρο η διανοητική παράδοση στην οποία εσύ εντάσσεσαι. Και το ΝΑΡ κάνει λόγο για "ολοκληρωτικό καπιταλισμό", αλλά τότε η έννοια αποκτά τόσο διασταλτικό χαρακτήρα που φτάνει να μην εξηγεί τίποτα. Και τέλος πάντων, είναι άλλο πράγμα η «μορφή του κράτους» και άλλο το περιεχόμενο της ταξικής κυριαρχίας· γι' αυτό και ο όρος "δικτατορία του προλεταριάτου" δεν αναφέρεται στα τυπικά εξωτερικά χαρακτηριστικά της κρατικής εξουσίας αλλά στο ποιά τάξη είναι από πάνω και ποιά από κάτω. Αυτά τα ζητήματα τα έχει λύσει ο μαρξισμός/λενινισμός εδώ και 100 χρόνια. Και ύστερα, η συζήτηση για τον υποτιθέμενο ολοκληρωτισμό της ΕΣΣΔ έχει άμεση σχέση με τη στάση που παίρνει κανείς απέναντι της: ήταν σοσιαλιστικές αυτές οι οικονομίες; ήταν «εκφυλισμένα, γραφειοκρατικοποιημένα εργατικά κράτη» (Τρότσκι); ήταν «κρατικοί καπιταλισμοί» (όπως ισχυρίζεται το ρεύμα του Τόνι Κλιφ);

Δεν θεωρώ προφανώς πως το ζήτημα της εξουσίας επιδέχεται μονοσήμαντες απαντήσεις, και πολύ περισσότερο δεν πιστεύω πως αφορά στενά το «ποιός και με ποιόν τρόπο παίρνει τις αποφάσεις». Σε ό,τι αφορά τον κεντρικό σχεδιασμό κ.λπ. επιφυλλάσομαι να απαντήσω καθότι δεν έχω καταλήξει ούτε ο ίδιος στη δυνατότητα ή μη συμβιβασμού του με μορφές προλεταριακής δημοκρατίας, όπως είναι τα εργατικά συμβούλια, Σοβιέτ κ.ο.κ.

sotiris είπε...

Δεν ταυτίζω το ολοκληρωτικό κράτος με αυτό που ο Μαρξ ονόμασε ρητορικά «δικτατορία του προλεταριάτου» και το οποίο ο Έγκελς προσδιόρισε με το παράδειγμα της «Κομμούνας του Παρισιού». Ούτε θέλω να συμμετέχω και εγώ στην αδιέξοδη κουβέντα για το εάν οι μέρες τις κομμούνας ήταν «κράτος», «δικτατορία του προλεταριάτου», «λαϊκή εξουσία» ή «άρνηση του κράτους». Δεν με αφορά καν. Άλλωστε συμφωνώ με τη βασική σου θέση πως δεν έχουν σημασία «τα τυπικά εξωτερικά χαρακτηριστικά της κρατικής εξουσίας αλλά στο ποιά τάξη είναι από πάνω και ποιά από κάτω». Άρα σε αυτό συμφωνούμε.
Διαφωνούμε όμως κάπου αλλού. Στο τι ήταν το κράτος της ΕΣΣΔ. Και εδώ δεν είναι ζήτημα ορισμών αλλά ουσίας. Επειδή γίνεται πολύς λόγος με τον όρο «κρατικός καπιταλισμός» και επειδή αποδίδεται σε ρεφορμιστικά ή αναρχικά ρεύματα και θεωρητικούς για ευνόητους λόγος ο όρος ξεκίνησε πολύ πιο πριν. Το 1925 στη ΕΣΣΔ έφτασε για μελέτες ο μαρξιστής οικονομολόγος Φριντριχ Πόλοκ ο οποίος μελετώντας τις παραγωγικές σχέσης στην ΕΣΣΔ διαπίστωσε πως είναι όμοιες με τις καπιταλιστικές. Πράγμα που τον οδήγησε απογοητευμένο στη υιοθέτηση του όρου «κρατικός καπιταλισμός», 25 χρόνια πριν το κάνει ο Καστοριάδης και 40 πριν το κάνει ο Κλιφ και άλλοι μετά από αυτόν. Αυτή η μελέτη του Πόλοκ έδειξε πως αυτό που θεωρεί ο Μαρξ στο Κεφάλαιο ως θεμελιωδέστερο πεδίο πάνω στο οποίο εποικοδομούνται οι πολιτικές μορφές [δηλαδή τις παραγωγικές σχέσεις] το επαναστατικό κράτος όχι μόνο δεν είχε αλλάξει, απελευθερώνοντας τη μισθωτή εργασία, αλλά αντίθετα τις είχε υποδουλώσει σε ένα υψηλότερο [δηλαδή υψηλότερης γραφειοκρατικής οργάνωσης ] επίπεδο κράτους το οποίο όντας συλλογικός κεφαλαιοκράτης λειτουργούσε υπέρ το συμφέροντος μίας και μόνο κοινωνικής τάξης, της γραφειοκρατίας [η γραφειοκρατία ήταν η μόνη που έχει απελευθερωθεί από την ετερόνομη αποκτηνωτική εργασία]. Άρα ο όρος ανήκει στη σχολή της φρανκφούρτης και είναι μαρξιστικός με όλη τη σημασία του όρου.

Η έννοια του κεντρικού σχεδιασμού κατά τη γνώμη μου είναι μια έννοια καθαρά αντι-μαρξική. Αλλά για αυτό και εγώ επιφυλάσσομαι για το μέλλον.

Και μια παρατήρηση: η χρησιμοποίηση του όρου «Μαρξισμός/λενινισμός» έτσι με μια λέξη είναι εξαιρετικά προβληματική καθώς προσπαθεί να οικειοποιηθεί μονομερώς το τεράστιο μαρξικο έργο σε μία και μόνη εκδοχή.

SurrealisticEvening³ είπε...

Δεκτἠ η ἐνσταση για τον όρο «μαρξισμός-λενινισμός», αν και για μένα ο λενινισμός είναι η ορθή ἐκφραση/ερμηνεία του μαρξισμού στην εποχή του μονοπωλιακού καπιταλισμού, δηλαδή στο ιμπεριαλιστικό στάδιο του τελευταίου. Θεωρώ πως η λεγόμενη αριστερή πτέρυγα των ΚΚ της Β΄ Διεθνούς, οι ελευθεριακοί/συμβουλιακοί κομμουνιστές (Πάνεκουκ, ας πούμε) κ.λπ. έσφαλλαν σε αρκετά σημεία της αντιπαράθεσης τους με τον Λένιν. Και όσο χυδαίο και αν φαίνεται, δεν νομίζω πως είναι τυχαίο πως η μόνη νικηφόρα προλεταριακή επανάσταση του 20ου αιώνα έγινε στη Ρωσία όπου υπήρχε ένα μπολσεβίκικο κόμμα ικανό να τη φέρει σε πέρας.

Σχετικά με τη ψευδο-μαρξιστική θεωρία του «κρατικού καπιταλισμού», ο Κλιφ (με τον οποίο έχω ασχοληθεί περισσότερο) τοποθετεί τη «σταλινική αντεπανάσταση», άρα και την ανατροπή των σοσιαλιστικών παραγωγικών σχέσεων και την ανάδυση της κρατικής γραφειοκρατίας ως νέας άρχουσας τάξης, στα τέλη της δεκαετίας του '20, οπότε και αναδεικνύεται ο Στάλιν στην ηγεσία του ΚΚΣΕ, εκκαθαρίζοντας τους εσωκομματικούς του αντιπάλους. Για μένα, η θεώρηση της κρατικής γραφειοκρατίας ως μιας νέας εκμεταλλευτικής και καταπιεστικής άρχουσας τάξης είναι εντελώς αντι-μαρξική και αντι-επιστημονική. Κατά πρώτον, τα μέσα παραγωγής στη Σοβιετική Ένωση δεν ήταν ιδιοκτησία των μελών της κρατικής γραφειοκρατίας, ούτε φυσικά (πράγμα το οποίο έπεται λογικά από το προηγούμενο) είχαν νομικά δικαιώματα κληροδότησης των μέσων παραγωγής στους απογόνους τους. Δεν πιστεύω, δηλαδή, πως η γραφειοκρατία πληροί τα κριτήρια για να θεωρηθεί κοινωνική τάξη εν γένει, πόσο μάλλον και άρχουσα. Κατά δεύτερον, αν μας ενδιαφέρει να κάνουμε μια μαρξιστική ανάλυση του τι κοινωνικός σχηματισμός υπήρχε στη Ρωσία, και εφόσον κάνουμε λόγο για ύπαρξη ή παλινόρθωση των αστικών (έστω και με μια κρατικο-καπιταλιστική μορφή) παραγωγικών σχέσων, θα πρέπει να υπολογίσουμε συγκεκριμένα ποσοστά απόσπασης υπεραξίας από την εκμετάλλευση της εργασιακής δύναμης και συγκεκριμένα ποσοστά κέρδους, με βάση την θεωρία του Κεφαλαίου του Μαρξ· αυτό θα ήταν μια αληθινή μαρξιστική ανάλυση των σοβιετικών παραγωγικών σχέσεων, αλλά απ'όσο ξέρω κανείς δεν έχει κατορθώσει να αποδείξει κάτι τέτοιο, ακριβώς διότι η όλη φιλολογία περί «κρατικού καπιταλισμού» είναι έωλη, στηριζόμενη σε σαθρά θεωρητικά θεμέλια.

Τέλος, ας μη ξεχνάμε πως η οικοδόμηση του σοσιαλισμού διεξάγεται μέσα στο πλαίσιο αναγκαίων, αντικειμενικών περιορισμών σε οικονομικό και κοινωνικό επίπεδο. Εννοώ ότι δεν μπορείς να πάρεις μια κατά βάση φεουδαρχική χώρα, με πολύ χαμηλή ανάπτυξη των παραγωγικών δυνάμεων, και μέσα σε 20 χρόνια να καταργήσεις τη «ετερόνομη αποκτηνωτική εργασία» και η ημερήσια εργάσιμη ημέρα να μειωθεί στις 4 ώρες, φερ'ειπείν. Το να μη λαμβάνεις υπόψιν τους αντικειμενικούς περιορισμούς που σου θέτει η ίδια η πραγματικότητα είναι η πεμπτουσία του αριστερισμού ή/και του αναρχικού ουτοπισμού. Όταν ηττήθηκε η επανάσταση στη Γερμανία και αφού τελείωσε ο εμφύλιος (1920) με την οικονομία της χώρας κυριολεκτικά κατεστραμμένη και με τεράστιες απώλειες σε ανθρώπινες ζωές, οι μπολσεβίκοι καταλάβαιναν πως το πράγμα πήγαινε για φούντο· υπ'αυτό το φως, νομίζω πως μπορεί κανείς να κατανοήσει καλύτερα και τη σκοπιμότητα πίσω απ΄τη ΝΕΠ κ.λπ. Όλα αυτά δείχνουν απλώς τα όρια της «οικοδόμησης του σοσιαλισμού σε μια μόνο χώρα», και δη οικονομικά υπανάπτυκτη.

SurrealisticEvening³ είπε...

Δύο διορθώσεις:

*εννοώ προφανώς πως τα μέλη της κρατικής γραφειοκρατίας δεν είχαν νομικά δικαιώματα κληροδότησης των μέσων παραγωγής στους απογόνους τους. Έτσι όπως δομήθηκε η πρόταση πιο πάνω, είναι συντακτικά λανθασμένη.

* ο ημερήσιος εργάσιμος χρόνος

Υ.Γ. Ο Κλιφ, αν δεν απατώμαι, πρωτοδιατύπωσε τη θεωρία του το 1947 (στο βιβλίο "Κρατικός Καπιταλισμός στη Ρωσία", το οποίο επανεκδόθηκε και εμπλουτίστηκε στα επόμενα χρόνια)· άρα δεν τον χωρίζουν 40 χρόνια από τον Πόλοκ, αλλά γύρω στα 20-25. Ο Καστοριάδης σε ποιά έργα του αναφέρεται στη Σοβιετική Ένωση; Ρωτάω γιατί δεν έχω ασχοληθεί καθόλου μαζί του.

sotiris είπε...

Αν και έχουν γίνει κατανοητές οι διαφορές μας σε σχέση με το θέμα συνεχίζω την κουβέντα όχι για τη χαρά της αντιπαράθεσης αλλά γιατί θεωρώ πως η όλη συζήτηση έχει ουσία καθώς συνεχώς ανοίγει [όπως είναι φυσικό] και νέες προβληματικές.

Γράφεις πως ο όρος μαρξισμός λενινισμός είναι κατά τη γνώμη σου η σωστή ερμηνεία του μαρξισμού στην εποχή του μονοπωλιακού καπιταλισμού, δηλαδή στο ιμπεριαλιστικό στάδιο του τελευταίου. Αυτή η πρόταση είναι και κατά τη γνώμη μου σωστή αν από πριν δεχτούμε τη λενινιστική θεωρία του ιμπεριαλισμού ως σωστή. Δηλαδή εδώ έχουμε μια ταυτότητα. Είναι σαν να λες: ο λενινισμός είναι η σωστή ερμηνεία του Λένιν. Σωστό αλλά δεν λέει τίποτα. Από την άλλη πρέπει να ξεκαθαρίσουμε πως ο όρος μονοπωλιακός καπιταλισμός δεν ταυτίζεται με τον όρο ιμπεριαλισμός. Μπορεί κατά Λένιν το ένα να οδηγεί στο άλλο αλλά σίγουρα ούτε και για τον Λένιν δεν ταυτίζονται.

Ο Χαρκχαιμερ παρατηρεί κάτι που εγώ ενστερνίζομαι: πως η θεωρία του Λένιν ξεχνά πως ο καπιταλισμός ήταν ΠΑΝΤΑ ιμπεριαλιστικός, πόσο μάλλον σε περιόδους όπως η αποικιοκρατία. Αυτό που αλλάζει κατά τον Χαρκχαίμερ είναι πως ανάμεσα στους δύο πολέμους περνάμε στον κρατικό-μονοπωλιακό καπιταλισμό. Αυτός έχει τα εξής χαρακτηριστικά:

1. Ο μεμονωμένος αστός επιχειρηματίας συνθλίβεται από τον ανταγωνισμό και έτσι χάνει την ιδιοκτησία του προς όφελος των μονοπωλίων. [όπως και την πολιτική του ελευθερία σε ορισμένες περιπτώσεις π.χ. φασιστικά κράτη]
2. Αίρετε κάθε σχετική έστω αυτονομία πολιτικής και οικονομίας με μία και μόνη ελίτ [είτε πολιτική, είτε οικονομική, είτε στρατιωτική] να παίρνει στα χέρια της το σύνολο της παραγωγής και να διευθύνει την οικονομία με στρατιωτικό τρόπο [ολοκληρωτισμός]
3. Σε αυτή την συνθήκη ΔΕΝ έχει πια εξουσία ο κατ όνομα ιδιοκτήτης του κεφαλαίου αλλά ο διαχειριστής του. Αυτός είναι που καρπώνεται το σύνολο σχεδόν της υπεραξία αφήνοντας στον παραδοσιακό ιδιοκτήτη μόνο ένα μικρό μέρισμα. Η νέα δομή δίνει σχεδόν πλήρη δικαιώματα στο διαχειριστή.

Για το μη επιστημονικό και αντι-μαρξιστικό της θέσης για την γραφειοκρατία ως τάξη θα πω πως αρχικά δεν έχω καμία αξίωση επιστημονικής εγκυρότητας και δεύτερον δεν αντιλαμβάνομαι τη μαρξική σκέψη ως επιστήμη αλλά ως κριτική του καπιταλισμού. Το λέω αυτό για να ξεκαθαρίσω ότι βρίσκομαι στον αντίποδα από την θεώρηση της μαρξικής σκέψης ως επιστήμης. Αλλά ας μπούμε στην ουσία. Αν δεχτούμε την τρίτη θέση του χορκχαιμερ, ότι δηλαδή στην μονοπωλιακή φάση την εξουσία έχει πια ο διαχειριστής και όχι ο ιδιοκτήτης του κεφαλαίου, θέση που επισημαίνω δέχεται ακόμα και το ΚΚΕ για το σύγχρονο μονοπωλιακό καπιταλισμό, δεν ξέρω γιατί δεν μπορούμε να δεχτούμε ότι το ίδιο συμβαίνει σε μια μονοπωλιακά κρατική ρύθμιση.

Οι γραφειοκράτες διοικητές των εργοστασίων δεν απολάμβαναν απλώς ανώτερους μισθούς από τους εργάτες αλλά ζούσαν με τις ανέσεις της γραφειοκρατικής ελιτ που εξασφάλιζε όλα τα στοιχεία αναπαραγωγής της ακόμα από γενιά σε γενιά. Γιατί ακόμα και αν ξεχάσουμε την πανταχού παρούσα διαφθορά χωρίς κανέναν κοινωνικό έλεγχο που όριζε την αναπαραγωγή της κυρίαρχης ελίτ μέσα από τον καθορισμό της πορείας κάθε γόνου της κρατικής γραφειοκρατίας, ακόμα και αν το ξεχάσουμε αυτό λέω γιατί υπήρχαν και εξαιρέσεις, δεν μπορούμε να ξεχάσουμε το εντελώς διαφορετικό περιβάλλον μέσα στο οποίο ζούσαν, μεγάλωναν και εκπαιδεύονταν οι γόνοι της γραφειοκρατικής ελίτ. Και ας μην ξεχνάμε πως αυτή ακριβώς την κριτική κάνει η μαρξιστική παράδοση στον καπιταλισμό της ελεύθερης αγοράς, μια κριτική που στην πιο ριζοσπαστική της εκδοχή έχει προαναγγείλει ο ίδιος ο Μαρξ στην «κριτική στο πρόγραμμα της γκότα».

sotiris είπε...

[συνέχεια]
Το ότι μια κάστα ανθρώπων ζει από την εργασία των άλλων, ή οποία δεν είναι ελεύθερη δημιουργία αλλά ετερόνομη καταναγκαστική, δεν είναι ο ορισμός της υπεραξίας; Η χλιδή που ζούσαν τα μέλη του κόμματος και οι πολιτικοί κομισάριοι σε όλη την επικράτεια, η αποχή τους από κάθε χειρονακτική αποκτηνωτική εργασία δεν είναι ικανό εργαλείο για να θεωρηθούν τάξη. Και αν δεν υπήρχε υπεραξία που βρέθηκαν τα χρήματα για επεκτατικούς πολέμους [βλέπε αφγανιστάν], για κούρσες γοήτρου [π.χ. κατάκτηση του διαστήματος], για φαραωνικές αρχιτεκτονικές κατασκευές που μόνο στόχο είχαν την εμπέδωση του κύρους και της αυθεντίας της ηγεσίας, για την ύπαρξη και συντήρηση ενός κολοσσιαίους και παρασιτικού μηχανισμού εσωτερικής κρατικής καταστολής που διασφάλιζε την τάξη και την ασφάλεια;

Αλλά και αν τα παραβλέψουμε όλα αυτά και αν πάμε στον ίδιο το Μαρξ ή ίδια η ύπαρξη κράτους δεν σημαίνει αναγκαστικά την ύπαρξη μια κυρίαρχης τάξης; Και επειδή εγώ είμαι μικρός και όχι τόσο καλός γνώσης του μαρξικού έργου ας μου βρει ένας μαρξιστής που υπάρχει στο Μαρξ, κάπου έστω και ξώφαλτσα, ή έννοια «εργατικό κράτος». Υπάρχει; Γιατί αν δεν υπάρχει η κατηγορία για αντιμαρξισμό μπορεί να επιστραφεί κανονικότατα. Αν και δεν έχω καμία πρεμούρα για αυτό ούτε και εκεί είναι το θέμα.

Συμφωνώ πως αν θέσουμε στενά, «επιστημονικά» τον ορισμό, της τάξης ως προς την τυπική σχέση ιδιοκτησία δεν θα τους κατατάξουμε στην κυρίαρχη τάξη. Όμως αυτός ο ορισμός μήπως τίθεται απλά για να συγκαλύψει την πραγματικότητα; Γιατί αν τον δεχτούμε θα πρέπει να δεχτούμε πως και οι σημερινοί μάνατζερ των τραπεζών δεν είναι κεφαλαιοκράτες αλλά υπάλληλοι, πως οι διοικητές των ες-ες που διοικούσαν τα εργοστάσιο της Γερμανίας κάτω από τις εντολές του χίτλερ δεν αποσπούσαν υπεραξία από το γερμανό εργάτη και πως οι δικοί μας μητροπολίτες της ελληνικής ορθόδοξης εκκλησίας ανήκουν στην εργατική τάξη.

Πέρα από την τάξη ως σχέση με την ιδιοκτησία των μέσω παραγωγής υπάρχει και η πραγματικότητα της συνειδητοποίησης μια κοινωνικής ομάδας ως τάξης. Και μπορεί η κοινωνική συνείδηση να στρεβλώνεται μέσα στον παραμορφωτικό φακό της κυρίαρχης ιδεολογίας στον καπιταλισμό αλλά δεν μπορεί κανείς να μου εξηγήσει γιατί σε ένα εργατικό κράτος οι ίδιοι του οι εργάτες αντιλαμβάνοντες τους κομμουνιστές ως κυρίαρχη τάξη που τους πίνουν το αίμα; Και μάλιστα με όλα τα χαρακτηριστικά μιας κυρίαρχης τάξης;. Γιατί εδώ δεν υπήρχε ο καπιταλισμός που τους φλόμωνε με ψέματα αλλά η πραγματικότητα που βίωναν. Η τάξη έχει να κάνει με τη συνείδηση των εκμεταλλευμένων.

Σε κάποιο σημείο ο Χορκχάιμερ παρατηρεί πως στην ΕΣΣΔ είδαμε κίνητρο εξουσία χωρίς κίνητρο κέρδους. Και αυτό ίσως θα ήταν κάτι καινούργιο για την μαρξιστική θεωρία αν δεν αποδεικνυόταν περίτρανα πως πίσω από αυτό το επιφανειακά καθαρό κίνητρο εξουσία βρίσκεται σε τελική τελική ανάλυση ένα υλικό κίνητρο καθαρού κέρδους.

Υ.Γ. δύο κείμενα του Μαχ Χαρχάιμερ: «οι εβραίοι και οι εβρόπη», «αυταρχικό κράτος» είναι αυτά που βασίστηκα

Υ.Γ.2. για την ανάλυση του καστοριάδη εδώ http://eagainst.com/articles/30690/

SurrealisticEvening³ είπε...

Συμφωνούμε στο ότι η συζήτηση για τη φύση, τη δομή και το χαρακτήρα της σοβιετικής οικονομίας είναι ουσιαστική· εγώ θα προσέθετα πως η θέση που παίρνει κανείς απέναντι στον «υπαρκτό σοσιαλισμό» έχει πολύ συγκεκριμένες πρακτικές πολιτικές απολήξεις σε ό,τι αφορά την τακτική και τη στρατηγική του στο σήμερα.

Ίσως αυτό που έγραψα για τον λενινισμό να είναι ταυτολογικό· εννοούσα απλώς ότι, με δεδομένο ότι μέχρι τον θάνατο του Μαρξ, το 1883, ο καπιταλισμός ήταν στην λεγόμενη φιλελεύθερη φάση του, αυτήν του ανταγωνισμού μεταξύ πολλών ιδιωτικών κεφαλαίων, και εισήλθε στην ιμπεριαλιστική του φάση στα τέλη του 19ου αιώνα, ο λενινισμός είναι ας πούμε η "προσαρμογή" της μαρξικής θεωρίας σ' αυτό το ιστορικά νέο και ποιοτικά ανώτερο στάδιο του διεθνούς κεφαλαιοκρατικού συστήματος. Το να θεωρἠσει κανείς τον καπιταλισμό ως πάντα ήδη ιμπεριαλιστικό συνιστά ολέθριο σφάλμα, κατά τη γνώμη μου, καθόσον έτσι αδυνατείς να αντιληφθείς την εσώτερη δυναμική του συστήματος. Επιπλέον, απ'όσο είμαι σε θέση να γνωρίζω, οι όροι ιμπεριαλισμός και μονοπωλιακός καπιταλισμός ΕΙΝΑΙ ΤΑΥΤΟΣΗΜΟΙ στον Λένιν: ο ιμπεριαλισμός δεν συνίσταται απλώς στην επεκτατική στρατιωτική διάθεση, αλλά προϋποθετει ένα πολύ υψηλό επίπεδο συσσώρευσης/συγκεντροποίησης του κεφαλαίου στα χέρια λίγων μονοπωλιακών ομίλων· το να αποσιωπήσεις το οικονομικό περιεχόμενο του όρου "ιμπεριαλισμός" ισοδυναμεί με πλήρη διαστρέβλωση της έννοιας αυτής.

Ο ορισμός του ιμπεριαλισμού που δίνει ο ίδιος ο Λένιν συνοψίζεται στα παρακάτω 5 σημεία:

1) Συγκέντρωση της παραγωγής και του κεφαλαίου, που έχει φτάσει σε τέτοια υψηλή βαθμίδα ανάπτυξης, ώστε να δημιουργεί μονοπώλια που παίζουν αποφασιστικό ρόλο στην οικονομική ζωή.

2) Συγχώνευση του τραπεζικού κεφαλαίου με το βιομηχανικό και δημιουργία μιας χρηματιστικής ολιγαρχίας πάνω στη βάση αυτού του «χρηματιστικού κεφαλαίου».

3) Εξαιρετικά σπουδαία σημασία αποκτάει η εξαγωγή κεφαλαίου, σε διάκριση από την εξαγωγή εμπορευμάτων.

4) Συγκροτούνται διεθνείς μονοπωλιακές ενώσεις των καπιταλιστών, οι οποίες μοιράζουν τον κόσμο

και

5) έχει τελειώσει το εδαφικό μοίρασμα της γης ανάμεσα στις μεγαλύτερες καπιταλιστικές δυνάμεις.

Αν βασιστεί κανείς στα 5 αυτά σημεία, είναι αδύνατο να υποστηρίξει τη θέση ότι ο καπιταλισμός ήταν ανέκαθεν ιμπεριαλιστικός, διότι π.χ. η συγχώνευση βιομηχανικού και τραπεζικού κεφαλαίου δεν είχε συντελεστεί τον 18ο αιώνα.

SurrealisticEvening³ είπε...

Σχετικά με τα 3 σημεία που παραθέτεις για τον κρατικο-μονοπωλιακό καπιταλισμό:

Το πρώτο είναι η φυσική λειτουργία της διαδικασίας αξιοποίησης του κεφαλαίου· εξαρχής ο καπιταλισμός στηριζόταν στη βίαιη απαλλοτρίωση και προλεταριοποίηση τόσο της μικρής γεωργικής γης όσο των διαφόρων τεχνιτών/μαστόρων που είχαν ἠδη από το Μεσαίωνα οργανωθεί σε συντεχνίες. Συνεπώς, αυτό δεν συνιστά ιδιάζον στοιχείο του κρατικο-μονοπωλιακού καπιταλισμού. Τα άλλα δυο είναι σωστά, αν και πάλι είναι χαρακτηριστικά γνωρίσματα του ιμπεριαλισμού: οι γιγαντιές πολεμικές δαπάνες την περίοδο του Μεσοπολέμου εξυπηρετούσαν τα συμφέροντα του μονοπωλιακού κεφαλαίου το οποίο δεν είχε άλλο τρόπο να ξεφύγει από τη κρίση του παρά μόνο μέσω της μαζικής καταστροφής ενός μεγάλου μέρους των παραγωγικών δυνάμεων. Ο διαχωρισμός της ιδιοκτησίας από την διεύθυνση της επιχείρησης επίσης είναι στοιχείο που χαρακτηρίζει αυτήν την νέα ιστορική φάση. Δεν συνάγεται απ'δω όμως πως ο διαχειριστής (αν μ'αυτό εννοούμε τα υψηλόβαθμα διευθυντικά στελέχη) διαθέτει πλέον την οικονομική εξουσία και, άρα, καρπώνεται το μεγαλύτερο μέρος της υπεραξίας. Αντίθετα, ακόμη και σήμερα οι μεγαλομέτοχοι των επιχειρήσεων έχουν τη δυνατότητα να αντικαταστήσουν τους διευθυντές τους με άλλους της αρεσκείας τους ανά πάσα στιγμή· γι'αυτό και πρώτιστο μέλημα των τελευταίων είναι η απόκτηση μετοχικού κεφαλαίου, δηλαδή τίτλων ιδιοκτησίας. Δεν υποστηρίζει βέβαια κανείς ότι τα διευθυντικά στελέχη ανήκουν στην εργατική τάξη, ούτε καν στη μεσαία, αυτό είναι γελοίο. Καρπώνονται μέρος της συνολικά παραγόμενης υπεραξίας με τη μορφή μερισμάτων, αλλά επ'ουδενί δεν αντικαθιστούν τους κεφαλαιοκράτες στην εκμετάλλευση της εργασιακής δύναμης, αν και ανήκουν στην άρχουσα τάξη (σε διαφορετικό πόστο).

Η ταυτόχρονη θεώρηση της μαρξικής θεωρίας ως επιστημονικής και ως μιας μορφής «κριτικής του καπιταλισμού» δεν συνιστά λογική αντίφαση. Το ίδιο το Κεφάλαιο έχει υπότιτλο "Κριτική της Πολιτικής Οικονομίας" και όχι απλώς "Πολιτική Οικονομία", πράγμα που καταδεικνύει αμέσως-αμέσως τον διαλεκτικό χαρακτήρα του συνόλου των μαρξικών κατηγοριών/εννοιών, την διαλεκτική κίνηση τους από την άρνηση στην άρνηση της άρνησης κ.λπ. Αμφιβάλλω, πάντως, για το κατά πόσον το ΚΚ δέχεται τη θέση ότι την εξουσία στον μονοπωλιακό καπιταλισμό έχει ο διαχειριστής και όχι ο ιδιοκτήτης του κεφαλαίου, θέση η οποία αντίκειται άλλωστε στην μαρξιστική-λενινιστική ανάλυση που υιοθετεί το ίδιο το ΚΚΕ.

SurrealisticEvening³ είπε...

Είχα γράψει και άλλα σχετικά με το δεύτερο σκέλος της απάντησης σου, αλλά μου έπεσε η σύνδεση και χάθηκε το κείμενο, όπως πήγα να το ποστάρω. Θα απαντήσω σύντομα.

SurrealisticEvening³ είπε...

Παραθέτω τα λινκς δυο κειμένων που, κατά τη γνώμη μου, συνιστούν εξαιρετικές αναλύσεις του σοβιετικού κοινωνικό-οικονομικού σχηματισμού, όντας παράλληλα πολεμικές ενάντια σε εξαιρετικά δημοφιλείς τότε- δεκαετίες του '40 και του '50-, όπως και σήμερα, αντιλήψεις στο χώρο όχι μόνο της αστικής σκέψης και προπαγάνδας, αλλά και- και αυτό είναι το δυστύχημα- στο ευρύτερο χώρο της "αριστεράς" και της "αναρχίας/αντιεξουσίας".

Το ένα είναι του Ernest Mandel, γνωστού θεωρητικού και ηγέτη της 4ης Διεθνούς· δημοσιεύτηκε το 1951 ως απάντηση στις σχετικές με τον "κρατικό καπιταλισμό" απόψεις της ηγεσίας του ΚΚ Γιουγκοσλαβίας. Το άλλο είναι μια αρκετά εκτεταμένη περίληψη του έργου του Π. Παυλίδη με τίτλο «Το φαινόμενο της γραφειοκρατίας στην ΕΣΣΔ» το οποίο απαντάει σε όλες τις θεωρίες που έχουν υποστηριχθεί κατά καιρούς για τον χαρακτήρα της σοβιετικής οικονομίας, συμπεριλαμβανομένης και της "κλασικής", "ορθόδοξης" τροτσκιστικής αντίληψης. Τα όσα υποστηρίζονται στα δυο κείμενα δεν είναι κατ'ανάγκη συμβατά μεταξύ τους (π.χ. ο Μαντέλ υποστηρίζει ότι ο νόμος της αξίας εξακολουθούσε να ισχύει στην ΕΣΣΔ αλλά με άλλη μορφή, ενώ ο Παυλίδης ισχυρίζεται ότι δεν μπορούμε καν να κάνουμε λόγο για εφαρμογή του συγκεκριμένου νόμου στη σοβιετική οικονομική οργάνωση)· εντούτοις, αυτό που τα ενώνει είναι η κοινή αντίληψη πως δεν υφίστατο ούτε "κρατικός καπιταλισμός" ούτε ανατροπή του σοσιαλισμού ούτε η κρατική γραφειοκρατία (όχι εν γένει) αλλά ως νέα άρχουσα τάξη. Τα επισυνάπτω εδώ όχι εν είδει υπεκφυγής ή αποφυγής ανάπτυξης δικής μου επιχειρηματολογίας (που δεν θα ήταν δική μου, ούτως ή άλλως), αλλά διότι τα λένε πολύ καλύτερα απ' ό,τι θα μπορούσα ποτέ να τα πω εγώ.


http://paranagnostis.blogspot.gr/2012/09/blog-post_11.html#more


http://bestimmung.blogspot.gr/2013/05/blog-post_2048.html

Αν δεν το εμφανίζει κατευθείαν το δεύτερο κείμενο, είναι η ανάρτηση με τον τίτλο που παρέθεσα πιο πάνω, με ημερομηνία δημοσίευσης την 7η του Μάη.

Δημοσίευση σχολίου