Πόσο νέο είναι το νέο πολιτικό αφήγημα;

Αν αναλύσει κανείς τη βασική αφήγηση του ναζιστικού κόμματος στα χρόνια της δημοκρατίας της Βαϊμάρης θα διαπιστώσει πως, παρά την παντελώς ατεκμηρίωτη επιχειρηματολογία της, υπάρχει ένα μοτίβο που δεν κατορθώνει μόνο να συγκολλήσει εννοιολογικά τον παραληρηματικό τους λόγο, αλλά και να τον κάνει ιδιαίτερα θελκτικό στις λαϊκές μάζες. 

Είναι η θεωρία του πισώπλατου χτυπήματος. Μια συνωμοσιολογική ανασκευή της ιστορίας ικανή να δώσει στο εθνικό αφήγημα μια νέα διάσταση: υπάρχει πάντα ένας εχθρός που επιβουλεύεται χθόνια τη φυλή. Ένας εχθρός που σαμποτάρει κάθε πρόοδο, μολύνει την κοινωνική ιδεολογία, κατέχει τον πλούτο, ελέγχει την κυβέρνηση και τους θεσμούς τους κράτους, για να κρατά τον λαό ναρκωμένο και υποτελή. 

Τη δεκαετία του ’80 ο Ζαν Μαρί Λεπέν απογοητευμένος από τις αποτυχημένες προσπάθειες του εν Ελλάδι συντρόφου του – και μετέπειτα υπουργού της δημοκρατίας - Μάκη Βορίδη να στήσει εθνικιστικό κίνημα διαπίστωσε: στην Ελλάδα κάθε προσπάθεια για εθνικιστικό κόμμα είναι καταδικασμένη, καθώς όλα τα κόμματα, από την άκρα αριστερά ως την άκρα δεξιά, είναι εθνικιστικά. Ο Λεπέν φυσικά δεν εννοούσε το πρόγραμμα, τις διακηρύξεις, την κοινωνική σύσταση ή τις ταξικές αναφορές των κομμάτων, αλλά τη βασική δομή που συνέχει το πολιτικό τους αφήγημα. 

Κάθε κόμμα υπόσχεται να σώσει το έθνος από έναν εξωτερικό ή εσωτερικό εχθρό – μερικές φορές και από τους δύο – ενώ ταυτόχρονα προσβλέπει για τη σωτηρία σε κάποια μεγάλη ξένη δύναμη ή σε κάποια καλά κρυμμένη πηγή πλούτου. Κάθε αυτόνομη οργάνωση, αντίσταση ή κοινωνική πράξη των ανθρώπων είναι μάταιη, αφού οι πανίσχυροι εχθροί θα την συντρίψουν αργά ή γρήγορα. Οι πολιτικές διενέξεις αποκτούν στοιχεία συνωμοσιολογίας με την ιστορία να μετατρέπεται σε ένα τερατώδες μυθιστόρημα εμποτισμένο με ίντριγκες, μυστικές συμφωνίες και πράκτορες. Ο λαός είναι φυσικά ανίκανος να αντιδράσει σε όλα αυτά, εκτός αν αναθέσει την εξουσία του στους αυτοπροτεινόμενους σωτήρες που θα συντρίψουν τον εχθρό και θα απελευθερώσουν τις καλά κρυμμένες δημιουργικές δυνάμεις. 

Η αριστερά, όσο η κρίση χτυπούσε τις κεντρικές αμερικάνικες τράπεζες, μιλούσε για τα αδιέξοδα του καπιταλισμού και διακήρυσσε πως ένας άλλος κόσμος είναι εφικτός. Όταν όμως η κρίση έφτασε στη χώρα, υιοθέτησε όλη τη δομή του εθνικού αφηγήματος ενώ πρότεινε τον εαυτό της ως το νέο άφθαρτο εθνοσωτήρα. Ακόμα και το «διεθνιστικό» ΚΚΕ στις πρόσφατες θέσεις του για το 19ο συνέδριο αφιερώνει λίγες αράδες για την παγκόσμια καπιταλιστική κρίση, ενώ συνεχίζει με τη διατύπωση ενός προγράμματος με καθαρά εθνικό χαρακτήρα. Είναι άλλωστε το κόμμα που αφηγείται τον «αντιμονοπωλιακό αγώνα» ως πατριωτικό καθήκον με τις εθνικιστικές του κορώνες να ωχριούν σε συνωμοσιολογική ανορθολογικότητα, ακόμα και από την άκρα δεξιά [νέα τάξη πραγμάτων, λέσχη Μπίλντεμπεργκ, ΑΟΖ κ.τ.λ.]. 

Δεν χρειάζεται να συνεχίσω. Αυτή η δομική αναλογία μεταξύ των λόγων όλων τον επίδοξων σωτήρων αποκαλύπτει τη βασική σχέση που θέλει να επιβάλει ο ολοκληρωτισμός. Να αποτρέψει εξ’ αρχής κάθε κοινωνική πράξη που θα βασίζεται στη συνειδητοποίηση του γεγονότος πως σωτήρες πια δεν υπάρχουν και πως μόνο εμείς οι ίδιοι είμαστε υπεύθυνοι για την ιστορία μας. Καλό είναι λοιπόν να οργανώσουμε άμεσα τη ζωή μας στο χωράφι, στη δουλειά, στη γειτονία, στην πόλη. Να πάρουμε πίσω τη ζωή μας δημιουργώντας έναν άλλο κόσμο μέσα σε αυτόν που καταρρέει. Και ας αφήσουμε τους υπόλοιπους να περιμένουν το ξανθό γένος, τα πετρέλαια του Αιγαίου, τις γερμανικές αποζημιώσεις, τον Έλληνα Τσάβες, τον θείο Σαμ ή το λαχείο συντακτών.