Οι αγρότες, οι νόμοι και ο ΣΥΡΙΖΑ

                               

Ι
Εν όψει των γενικευμένων αγροτικών κινητοποιήσεων αυτών των ημερών και της ανακοινωθείσας συγκέντρωσης των αγροτών στο κέντρο της Αθήνας, η κυβερνητική εκπρόσωπος έσπευσε στις 9-ΙΙ-2016 να υπομνήσει πως υπάρχουν «νόμοι και κανόνες σ’ αυτήν την χώρα» οι οποίοι, εκτός των άλλων, καθιστούν απαγορευτική την είσοδο των τρακτέρ στην Αθήνα με συνέπεια, αν παρ’ ελπίδα, εισέλθουν τελικά, να αντιμετωπισθούν δεόντως από την αστυνομία. (βλ. δηλώσεις της στον ηλεκτρονικό και έντυπο Τύπο). Έτσι, ήρθε η ώρα για να αισθανθούν, ακόμη μια φορά, οι αγρότες την επαπειληθείσα κρατική καταστολή με «αριστερό» πρόσημο. Ας ρίξουμε, έστω επί τροχάδην, μια διαχρονική ματιά στους αγρότες γενικά και στους Έλληνες αγρότες, ειδικότερα.

Το παλαιότερο συστηματικό πρόγραμμα του γερμανικού ιδεαλισμού [1797] Hegel, Schelling, Hölderlin

Μετάφραση - εισαγωγή: Σωτήρης Λυκουργιώτης, Βασιλική Σουλιώτη


Εισαγωγή

Το μικρό αυτό μανιφέστο ήρθε στο φως για πρώτη φορά μόλις το 1926 από τον Franz Rosenzweig και παρουσιάστηκε ως «αγνώστου συγγραφέα». Νεότερες έρευνες αποκάλυψαν ότι το κείμενο πιθανότατα γράφτηκε το 1797 από την τρομερή τριάδα του Tübingen. Πρόκειται για τους νεαρούς συγκατοίκους που έμελλε να εξελιχθούν στις πλέον χαρακτηριστικές μορφές του γερμανικού πνεύματος. Οι τρεις ήταν ο Hegel, ο Schelling και ο Hölderlin 22, 27 και 28 χρονών αντίστοιχα. Στο κείμενο, στο οποίο είναι εμφανής τόσο η επίδραση της Γαλλικής επανάστασης όσο και τα έντονα ρομαντικά μοτίβα, συμπυκνώνονται προγραμματικά όλες οι μετέπειτα ιδέες του γερμανικού ιδεαλισμού με κομβικότερη την ιδέα του αναστοχαστικού υποκειμένου. Μέσα από το μανιφέστο αποκαλύπτεται μια ριζοσπαστική ομάδα στοχαστών που επιτίθενται στην ιδέα του κράτους και προτάσσουν την αισθητική επανασύνδεση εμπειρικής έρευνας και φιλοσοφίας. Το στίγμα της τρίτης κριτικής του Καντ «Κριτική της κριτικής Δύναμης» (Kritik der Urteilskraft), που είχε γραφτεί μόλις επτά χρόνια πριν το 1790, είναι παραπάνω από εμφανές. Στο γραπτό είναι ευδιάκριτη η αγωνία για έναν κόσμο κατακλυσμιαίων αλλαγών που οδηγείται στην καταστροφή, και που του αξίζει να σωθεί μόνο με αισθητικούς όρους. Τα έντονα ρομαντικά μοτίβα για τον ρόλο της ποίησης ως σωτήρια πράξη, η αγωνία για τη διάδοση του πνεύματος μέσα στον λαό διατρέχουν τις σκέψεις τους. Προτείνουν μια νέα φιλοσοφική μυθολογία που θα κάνει τις ιδέες προσιτές και θα σημάνει την αναγέννηση και την ενότητα του λαού. Για μια ελευθερία δίχως κράτος και δυνάστες, για μια ισότητα όλων χωρίς αυθεντίες. «Η φιλοσοφία του πνεύματος είναι αισθητική φιλοσοφία», διακηρύσσουν. Η σύλληψη μιας τελικής ενότητας των ιδεών σε μια υψηλότερη ιδέα, η ιδέα της τέχνης και της παραστατικής θρησκείας, ως βαθμίδες που οδηγούν στο απόλυτο πνεύμα, διατρανώνονται. Ιδέες που θα επεξεργαστούν αργότερα στη φιλοσοφία τους οι Hegel και Schelling και θα σκιαγραφήσει χαρακτηριστικά στην ποίησή του ο Hölderlin, βρίσκονται συμπυκνωμένες σε αυτό το μικρό μανιφέστο.



Μια ηθική

Το γεγονός ότι στο μέλλον κάθε μεταφυσική θα κρίνεται από την ηθική —πράγμα για το οποίο ο Καντ, χωρίς να θέσει περιορισμούς, έδωσε μόνο ένα παράδειγμα με τα δύο του πρακτικά αξιώματα— καθιστά την ηθική ένα ολοκληρωμένο σύστημα όλων των ιδεών και όλων των πρακτικών αξιωμάτων. Η αρχική σύλληψη είναι φυσικά η ιδέα του εαυτού [υποκειμένου], ως ενός απόλυτα ελεύθερου όντος. Με το ελεύθερο, ενσυνείδητο ον εμφανίζεται ταυτόχρονα —από το μηδέν— ένας ολόκληρος και ανεξάρτητος κόσμος — η μόνη αληθινή και νοητή δημιουργία που μπορεί να γεννιέται από το τίποτα.

Προσεγγίζοντας το ζήτημα από την πλευρά των εμπειρικών — φυσικών επιστημών, το ερώτημα τίθεται ως εξής: πώς πρέπει να συγκροτηθεί ένας κόσμος για ένα ηθικό ον; Ας δώσω γι’ άλλη μια φορά φτερά στην αργή και δυσκίνητη φυσική επιστήμη. Έτσι, αν η φιλοσοφία καθορίζει τις ιδέες και η εμπειρία τα στοιχεία, θα μπορούσαμε να δημιουργήσουμε τελικά μια συνολική επιστήμη, κάτι το οποίο επιδιώκουμε. Η σύγχρονη φυσική επιστήμη, όμως, φαίνεται αδύναμη να πραγματώσει αυτό το δημιουργικό όραμα.

Από την επιστήμη περνάμε, λοιπόν, στην ανθρώπινη πράξη. Με πρωταρχική ιδέα, την ιδέα της ανθρωπότητας – θέλω φυσικά να τονίσω ότι δεν υπάρχει η ιδέα του κράτους, επειδή το κράτος είναι ένα μηχανιστικό κατασκεύασμα, τόσο στενό εννοιολογικά όσο η ιδέα μιας απλής μηχανής. Μόνο το αντικείμενο της ελευθερίας μπορεί να ονομάζεται ιδέα. Θα πρέπει, λοιπόν, να υπερβούμε το κράτος! Γιατί κάθε κράτος αντιμετωπίζει τους ελεύθερους ανθρώπους ως μηχανικά γρανάζια και γι’αυτό το λόγο θα πρέπει να παυτεί. Είναι εμφανές, εδώ, πως όλες οι ιδέες, όπως για παράδειγμα η ιδέα της αιώνιας ειρήνης[1] και άλλες, αποτελούν υποδιαιρέση μιας υψηλότερης ιδέας. Θα ήθελα να παραθέσω εδώ τις αρχές για μια ιστορία της ανθρωπότητας και να ξεγυμνώσω μέχρι το κόκκαλο όλο το άθλιο, δήθεν ανθρώπινο έργο του κράτους, του συντάγματος, της κυβέρνησης και της βουλής.

Επιτέλους, έρχονται οι ιδέες ενός ηθικού κόσμου μέσω της ίδιας της λογικής. Επανάσταση όλων των προλήψεων, εκδίωξη του ιερατείου που παρουσιάζεται ως δήθεν φορέας του ορθού λόγου. Απόλυτη ελευθερία όλων των πνευμάτων, που φέρουν μέσα τους τον πνευματικό κόσμο και που δεν μπορούν να αναζητήσουν ούτε Θεό ούτε αθανασία έξω απ’ τον ίδιο τους τον εαυτό.

Και, τελικά, έρχεται η ιδέα που εναρμονίζει τα πάντα· η ιδέα της ομορφιάς, μια λέξη που χρησιμοποιείται εδώ με την υψηλότερη πλατωνική της έννοια. Είμαι πλέον πεπεισμένος ότι η υψηλότερη πράξη του λόγου, που περιέχει όλες τις ιδέες, είναι μια αισθητική πράξη, και ότι η αλήθεια και η καλοσύνη μόνο μέσα στην ομορφιά είναι συνυφασμένες. Ο φιλόσοφος θα πρέπει να κατέχει την ίδια αισθητική δύναμη με τον ποιητή. Η φιλοσοφία του πνεύματος είναι αισθητική φιλοσοφία. Κανείς δεν μπορεί να διακριθεί κάπου για την ευφυΐα του ούτε καν μπορεί να εκλογικεύσει την ιστορία, αν δεν διαθέτει αισθητικό νου. Πρέπει, λοιπόν, να γίνει σαφές τι είναι αυτό που στερούνται οι άνθρωποι, που δεν αντιλαμβάνονται τις ιδέες, και με ειλικρίνεια ομολογούν ότι όλα τούς είναι «σκοτεινά» και ακατανόητα αν δεν έχουν τη μορφή απλών διαγραμμάτων. Η ποίηση, έτσι, αποκτά υψηλότερη σημασία, γίνεται τελικά ξανά αυτό που ήταν στην αρχή του κόσμου: ο δάσκαλος της ανθρωπότητας. Επειδή δεν θα υπάρχει πια φιλοσοφία ούτε ιστορία, μόνο η ποίηση θα επιβιώσει απ’ όλες τις τέχνες και τις επιστήμες.

Σήμερα ακούμε τόσο συχνά ότι οι μάζες θα έπρεπε να έχουν μια αντιληπτή θρησκεία με αισθητές παραστάσεις. Όχι, όμως, μόνο το πλήθος αλλά και η φιλοσοφία χρειάζεται μια. Μονοθεϊσμός του λόγου και της καρδιάς, πολυθεϊσμός της φαντασίας και της τέχνης, αυτό είναι που χρειαζόμαστε! Θα καταθέσω μια σκέψη, την οποία απ’ όσο γνωρίζω κανείς ως τώρα δεν έχει διατυπώσει. Θα έπρεπε να αποκτήσουμε μια νέα μυθολογία, μια μυθολογία των ιδεών, μια μυθολογία στην υπηρεσία του ορθού λόγου. Γιατί αν δεν κάνουμε τις ιδέες μας αισθητικές και μυθολογικές δε θα έχουν κανένα ενδιαφέρον για τον λαό και, αντίστροφα, αν η φιλοσοφική μυθολογία δεν είναι λογική, τότε ο φιλόσοφος θα πρέπει να ντρέπεται γι’ αυτή.

Έτσι, θα πρέπει διαφωτισμένοι και αδιαφώτιστοι να δώσουν τα χέρια, η μυθολογία μας πρέπει να γίνει φιλοσοφική ώστε οι ίδιοι οι φιλόσοφοι να γίνουν κατανοητοί. Τότε θα κυριαρχήσει η αιώνια ενότητα. Ποτέ περιφρονητική ματιά, ποτέ τυφλός τρόμος του λαού μπρος στους σοφούς και ιερείς. Μόνο τότε μας περιμένει ίση κατάρτιση όλων των δυνάμεων της μονάδας και του συνόλου. Καμία δύναμη δε θα καταπιεστεί. Τότε θα κυριαρχήσει η γενική ελευθερία και η ισότητα όλων των πνευμάτων. Ένα υψηλότερο πνεύμα, σταλμένο εξ ουρανού, θα πρέπει να ιδρύσει αυτή τη νέα θρησκεία και αυτή θα είναι το τελευταίο αλλά και μεγαλύτερο έργο της ανθρωπότητας.

δημοσιεύτηκε στο δεύτερο τεύχος του περιοδικού Κοινωνικός Αναρχισμός



[1] Σ.τ.Μ. πρόκειται για αναφορά στη βασική πολιτική ιδέα του Καντ.

Θέσεις για το Κράτος, την εξουσία και την μισθωτή εργασία


του antisystemic


«Αν επομένως αντέχει κάποιος να είναι φιλόσοφος στην υπηρεσία του κράτους, πρέπει επιπλέον να αντέξει το να τον βλέπουν σαν να έχει εγκαταλείψει κάθε προσπάθεια αναζήτησης της αλήθειας σε όλες τις κρυψώνες της. Όσο είναι ευνοημένος και έχει μια απασχόληση, πρέπει το λιγότερο να αναγνωρίζει κάτι ανώτερο από την αλήθεια: το κράτος. Κι όχι μόνο το κράτος, αλλά, συγχρόνως, όλα όσα το κράτος απαιτεί για την ευημερία του: φερ’ ειπείν, μια ορισμένη μορφή θρησκείας, κοινωνικής τάξης πραγμάτων, στρατιωτικής συγκρότησης – όλα τα πράγματα που έχουν γραμμένο πάνω τους ένα noli me tangere [μην αγγίζετε]. Μπορεί ένας πανεπιστημιακός φιλόσοφος να έχει ξεκαθαρίσει το συνολικό εύρος των υποχρεώσεων και των περιορισμών του; Δεν το γνωρίζω. Αν κάποιος το έχει κάνει και παραμένει, μολαταύτα, δημόσιος υπάλληλος, τότε είναι, σε κάθε περίπτωση, κακός φίλος της αλήθειας. Αν δεν το έχει κάνει ποτέ, τότε θα έλεγα πως εξακολουθεί να μην είναι φίλος της αλήθειας».

Φρίντριχ Νίτσε, «Παράκαιροι Στοχασμοί»  


I
Το σύγχρονο αντιπροσωπευτικό Κράτος είναι πιο ολοκληρωτικό από τις προηγούμενες ιστορικές εκδοχές της κρατικής μορφής. Και αυτό γιατί οι διάφορες ενσαρκώσεις που έλαβε το κράτος σε προηγούμενες ιστορικές περιόδους (ρωμαϊκή αυτοκρατορία, βυζαντινή θεοκρατική απολυταρχία, συγκεντρωτικές μοναρχίες, φιλελεύθερες ολιγαρχίες, φασιστικές & στρατιωτικές δικτατορίες) δεν έκρυβαν ότι εξυπηρετούσαν και προάσπιζαν μορφές κοινωνικής οργάνωσης που ήταν απροκάλυπτα, μέχρι και υπερήφανα, ταξικές. Μάλιστα, κωδικοποιούσαν και κανοναρχούσαν αυτές τις ταξικές διακρίσεις στο νομικό πλαίσιο που ρύθμιζε τις κοινωνικές σχέσεις και παγίωνε την άνιση κατανομή της δύναμης ανάμεσα στα άτομα και τις κοινωνικές ομάδες κι έτσι τις κατοχύρωναν θεσμικά. Για παράδειγμα, πέρα από τις επίσημες ιδιοκτησιακές σχέσεις που ήταν και τυπικά ιεραρχικές (π.χ., η σχέση εξάρτησης γαιοκτήμονα – χωρικού / πέονα στο προεπαναστατικό Μεξικό του Ντίαζ που μεταφραζόταν σε καθεστώς δουλείας για τον χωρικό) και την άνιση κατανομή του κοινωνικού πλούτου (πράγμα που ισχύει και σήμερα), κατά την περίοδο της φεουδαρχίας η κατανομή των ατόμων σε ένα σύστημα κοινωνικών καστών είχε αντίκτυπο στον τρόπο με τον οποίο αυτά αντιμετωπίζονταν από τον νόμο. Παρομοίως, η μαρτυρία ενός νέγρου στις ΗΠΑ την εποχή της κυριαρχίας των φυλετικών διακρίσεων είχε μειωμένη βαρύτητα σε ένα δικαστήριο σε σύγκριση με την μαρτυρία ενός λευκού.

H «προδοσία των διανοουμένων» και η συνεχιζόμενη αντεπίθεση της νέας δεξιάς

Το κείμενο δημοσιεύθηκε στο περιοδικό Σημειώσεις, Δεκέμβριος 2015



ΜΕΣΑ ΣΤΟΝ ΣΗΜΑΔΕΜΕΝΟ χειμώνα του 2015, τη στιγμή που μια εκλεγμένη ελληνική κυβέρνηση η οποία θέλει να λέγεται «αριστερή» γονάτιζε μπροστά στα εκτελεστικά όργανα των ευρωπαϊκών τραπεζών και επιχειρήσεων παραιτούμενη από το ανειλημμένο καθήκον να κυβερνήσει προς το συμφέρον τού λαού που την εξουσιοδότησε, πρακτορεία του νεοφιλελεύθερου «εκσυγχρονισμού» και του δωσιλογικού ευρωπαϊσμού στο εσωτερικό τής χώρας –έντυπα όπως το The Athens Review of Books, το The Books Journal κι ένα μέρος τού αηδιαστικού καθεστωτικού τύπου– σήκωναν έναν αδικαιολόγητο θόρυβο δημοσιότητας γύρω από ένα «φιλοσοφικό» πόνημα τρίτης –επιεικώς– κατηγορίας: το βιβλίο τού Mark Lilla, Η σαγήνη των Συρακουσών. Διανοούμενοι στην πολιτική [1]. Γιατί άραγε;

Μικρά ιστορικά

ΤΩΝ ΠΑΡΙΣΙΩΝ

Πάγωσαν όλοι στα φιλολογικά σαλόνια των Παρισίων
όταν ο έφηβος που ήρθε από την επαρχεία
—με συστάσεις ανερχόμενου ποιητή—
έγραψε:

η ράτσα μου δεν εξεγέρθηκε παρά για να λεηλατήσει

Να λεηλατήσει;
μα αυτό ήταν σκάνδαλο!

Η επανάσταση τους είχε γίνει
για ιδέες
λέξεις
και οράματα υψηλά

τόσο υψηλά, που ήταν
—εν πάση περιπτώσει— ταπεινό,

να μιλάς για κολασμένους




ΑΜΥΝΕΙΝ ΤΗΣ ΕΛΕΥΘΕΡΙΑΣ

Καρφώνοντας το σπαθί στην καρδιά
του επίδοξου βασιλιά και πατέρα
ο Βρούτος
κλήθηκε να σώσει την πόλη
—που για καιρό τώρα έρρεπε στην τυραννία—
από τον ίδιο της τον εαυτό.

Γνώριζε πως αυτή η πράξη ήθους
θα λογιζόταν σαν προδοσία
και πως θα ηττάτο κατά κράτος·

αν και ευτυχέστερος των νικητών
θα αυτοκτονούσε

Αυτή είμαι όμως η μοίρα της ελευθερίας
να τιμάται πάντα, και μόνον, από τους προδότες




ΜΟΣΧΑ 1944

Στον Winston φάνηκε κάπως κυνικό
έτσι που μοίρασαν τον κόσμο
σε ένα χαρτάκι
«Ας το κάψουμε» είπε

Έκανε κρύο
εκείνο το φθινόπωρο στη Μόσχα
όμως, στο δωμάτιο ζέσταινε το τζάκι
και το μπράντι μέλωνε
τις φλέβες τους

—αχ, πόση ψυχρότητα μπορεί να κρύψει μια φωτιά—

«Ὀχι, κρατήστε το εσείς» είπε, γελώντας
πίσω από το βαρύ του μουστάκι·

ήξερε, ο θείος Τζο
εν τη σοφία του,
πως το χαρτάκι αυτό
θα γινόταν η ντροπή τους




Οδύνη, ρίζωμα και εξέγερση

αφιερωμένο στην Αιμιλία Καμβύση και το Στρατή Βαλιαμό



Κι έτσι, παραδέρνοντας κάπου ανάμεσα σε κορυφή και σε άβυσσο, επέπλεαν μάλλον παρά ζούσαν, εγκαταλειμμένοι σε ακυβέρνητες μέρες και σε στείρες αναμνήσεις, περιπλανώμενα φαντάσματα που θα μπορούσαν ν” αποκτήσουν δύναμη μόνο αν το 'παιρναν απόφαση να ριζώσουν στη γη της οδύνης τους.
Η νύχτα για κείνον άρχιζε με αγώνα κι ο Ριέ ήξερε ότι η σκληρή τούτη μάχη με τον άγγελο της πανούκλας θα διαρκούσε μέχρι το χάραμα. Τα καλύτερα όπλα του Ταρού δεν ήταν οι γεροί ώμοι και το φαρδύ στέρνο του, αλλά μάλλον τούτο το αίμα που ο Ριέ έκανε ν” αναβλύσει πριν από λίγο με τη βελόνα του και, μέσα σ” συτό το αίμα, κάτι που ήταν ακόμα πιο εσώτερο κι από την ψυχή και που καμιά επιστήμη δεν μπορούσε να φανερώσει.
Αγαπάμε ή πεθαίνουμε μαζί, δεν υπάρχει άλλος τρόπος. Κι εκείνοι είναι πολύ μακριά.

Αλμπέρ Καμύ (Η Πανούκλα)


Ηττοπαθής απώθηση, διαχωρισμός, απόσταση και φυγή προς τα μπρος· φαντασιοπληξία, χίμαιρες και ουτοπισμός ή/και ρομαντική, νοσταλγική εξιδανίκευση του παρελθόντος· εμμονική, σολιψιστική ομφαλοσκόπηση και ζωή εσωτερικού χώρου· υπερβατική ενατένιση του μοιραίου και αδράνεια· ρητορεία και ιδεολογία· λαθολογία και αποδόμηση· ρεαλισμός και πραγματισμός· ηρωισμός, ναρκισσισμός και θέαμα. Οτιδήποτε άλλο εκτός από γείωση και ρίζωμα στο οδυνηρό παρόν που φέρει εντός του τόσο το παρελθόν όσο και το μέλλον, οτιδήποτε άλλο εκτός από εγκάρδια και απροϋπόθετη ενσάρκωση της κοινότητας της μοίρας, οτιδήποτε άλλο εκτός από εκκένωση και άνοιγμα χώρου για να εισέλθει ο καθαρός, φρέσκος αέρας του ενδόμυχου και του αίματος που κυλά στις φλέβες μας.

Ζούμε την εποχή της επιφάνειας· μιας επιφάνειας απέραντης, που καλύπτει και σαρώνει τα πάντα. Σχεδόν κανείς δεν φαίνεται διατεθειμένος να διαρρήξει αυτή την αποκρυσταλλωμένη, συμπαγή επιφάνεια και να καταδυθεί. Με τον έναν ή τον άλλο τρόπο επιπλέει στο περισσότερο ή λιγότερο ασφαλές κι ανώδυνο λειτουργικό περιβάλλον που χτίζει, τούβλο τούβλο, για τον εαυτό του. Ζούμε την εποχή της δειλίας. Είμαστε δειλοί, λιπόψυχοι. Όποιος δειλιάζει αντέχει, ανθίσταται· και όποιος αντέχει και ανθίσταται δειλιάζει. Η επιφάνεια και η δειλία-λιποψυχία είναι τα θεμελιακά στοιχεία της ψυχικής δομής της κοινωνίας μας.

Ο εξεγερμένος παίρνει απόφαση να ριζώσει στη γη της οδύνης του. Οι ρίζες του είναι βαθιά μπηγμένες στο έδαφος, ο κορμός του είναι σταθερός. Στην καταιγίδα, μόνο τα κλαδιά του λυγίζουν από τον αγέρα και τη βροχή. Δεν βροντοφωνάζει μήτε ψιθυρίζει. Δεν φλυαρεί μήτε βουβαίνεται. Μιλά μια γλώσσα πρωταρχική, εντός-ενάντια-και πέρα από το πρωτογενές βίωμα. Η φωνή του είναι από μέταλλο, οι χορδές της πάλλονται από τεκτονικές εσωτερικές δονήσεις που δεν μετουσιώνονται ποτέ στον απόλυτο θόρυβο του ηρωισμού και του επαίνου ή την απόλυτη σιωπή της απάθειας και της αταραξίας, αλλά σε μια ενεργητικά σιωπηλή προέκταση του εαυτού σε ανθρώπους με σάρκα και οστά, στο εδώ-και-το τώρα. Η ακατέργαστη περιφρόνηση των στρατηγικών της πολιτικής και της επικοινωνίας είναι η δύναμή του. Η σκιερή πλευρά των οραμάτων και η φωτεινή πλευρά του ήθους είναι οι οδηγοί του μέσα στο χάος και την οδύνη του κόσμου. Η αυτοσυνείδηση είναι γι” αυτόν το μέσο χωρίς σκοπό. Η ακεραιότητα είναι η καθημερινή ηθική του. Είναι ένα ελεύθερο πνεύμα που παραδίδει το πνεύμα μόνο όταν εξαντληθεί και εξαντλήσει τα πάντα, μόνο όταν κάψει τη φωτιά που τον καίει.


λαμπε ρατ/φεβρουάριος 2016

Απελευθέρωση από την εργασία!


Ι

Σ’ ένα προγενέστερο άρθρο μας (βλ. Νέα Προοπτική της 24 -10 – 2015 με τίτλο «Σχολάζοντες ελευθερίως άμα και σωφρόνως» - «Ένα ΄΄σχόλιο΄΄ για την ΄΄σχολή΄΄ και την …΄΄σχόλη΄΄») γράφαμε πως η ελευθερία από τον μόχθο ανήκε κάποτε στα πιο ακλόνητα προνόμια των ολίγων, πως εάν αδυνατείς να ελέγξεις τον χρόνο σου, πολλώ δε μάλλον, την εργασία σου, τότε αυτήν την αδυναμία σου την αισθάνεσαι με την μεγαλύτερη οξύτητα και πως, γι’ αυτόν τον λόγο, στον αρχαίο ελληνικό κόσμο είχαν σε πολύ χαμηλή εκτίμηση την μισθωτή εργασία και σε μεγάλην εκτίμηση την κατάσταση εκείνων που δεν είχαν ανάγκη να εργασθούν για να συντηρηθούν. Έτσι, αυτός που κέρδιζε τα προς το ζην με τα δικά του χέρια, καθιστούσε εαυτόν ακατάλληλο ως πρότυπο για τους νεαρούς Ελληνορωμαίους αριστοκράτες, ακόμη κι’ αν επρόκειτο για τον Φειδία ή τον Πολύκλειτο. Στο σημείο αυτό ο Πλούταρχος επιδεικνύει μια σαφήνεια ανελέητη, ανεπίδεκτη οποιασδήποτε παρεξήγησης: «Κανένας αξιοπρεπής νέος – αναφέρει ο Πλούταρχος – που βλέπει τον Δία της Πίσας ή το Ηραίο του Άργους δεν θα επιθυμήσει εξ αυτού να γίνει Φειδίας ή Απελλής· διότι, ακόμα και όταν ένα έργο τέχνης είναι αποδεκτό και μας ευχαριστεί, δεν συνάγεται επ’ ουδενί ότι αξίζει να ζηλεύουμε και να μιμούμαστε τον δημιουργό του» (παρατίθεται στον ΡΟΥΝΤΟΛΦ ΡΟΚΕΡ, ΕΘΝΙΚΙΣΜΟΣ ΚΑΙ ΠΟΛΙΤΙΣΜΟΣ, εκδόσεις Άρδην, τόμος Δ, σελ. 36-37). Για να γίνουμε ακριβέστεροι και απόλυτα κατανοητοί πρέπει να προσθέσουμε και τούτο: Αν ο Φειδίας, ο Πολύκλειτος ή ο Απελλής σμίλευαν ερασιτεχνικά, χάριν προσωπικής ευχαρίστησης, είχαν μεγάλο ιδιωτικό εισόδημα και δεν πληρώνονταν για την καλλιτεχνική εργασία τους, τότε – και μόνον τότε – η ενασχόλησή τους με την τέχνη τους δεν θα εμπεριείχε τίποτε το άξιο περιφρόνησης! (βλ. G.E.M. DE STE CROIX, Ο ταξικός αγώνας στον αρχαίο ελληνικό κόσμο από την Αρχαϊκή Εποχή ως την Αραβική Κατάκτηση, εκδόσεις ΡΑΠΠΑ, σελ. 349,350).