Ο πόνος των φτωχών, η τέχνη των αστών

του Δημήτρη Τσίρκα

Εξαιρετικό το νέο έργο του Banksy, τι μαρτυρά όμως για την κοινωνία μας το γεγονός ότι συγκινούμαστε περισσότερο από ένα γκράφιτι για τους άστεγους, παρά από την ίδια τη θέα των αστέγων στην καθημερινότητά μας; Μα, θα αντιτείνει κάποιος, αυτή είναι η δύναμη της τέχνης: να αναπλαισιώνει, να μετατοπίζει την οπτική μας γωνία για τα πράγματα, αποκαλύπτοντας εκείνα που απωθούμε.

Έτσι, το σκίτσο του Banksy επανέφερε το πρόβλημα των αστέγων στον δημόσιο λόγο, τους κατέστησε και πάλι ορατούς, εκεί που περνούσαν απαρατήρητοι μπροστά στα μάτια μας, κινητοποίησε, έστω και πρόσκαιρα, τη συμπάθεια του κόσμου υπέρ τους.

Την ίδια στιγμή, ωστόσο, το γκράφιτι έγινε βάιραλ, μοιράστηκε από εκατομμύρια ανθρώπους, μετατράπηκε σε θέαμα που «καταναλώθηκε» βουλιμικά στα κοινωνικά μέσα και το οποίο θα κάνει τον κύκλο του, για να σβήσει μετά από λίγες μέρες, όταν η προσοχή της εικονικής κοινότητας θα επικεντρωθεί στο επόμενο χάπενιγκ.

Για τούτο βέβαια, δεν ευθύνονται εκείνοι ή ο καλλιτέχνης, έτσι δουλεύει το θεαματικό κύκλωμα, υφαρπάζει το συναισθηματικό φορτίο των ανθρώπων, καπηλεύεται και τις καλύτερες προθέσεις τους, αιχμαλωτίζει τη δημιουργικότητά τους για να τα μεταβολίσει στο αδιαφοροποίητο καύσιμο που κινεί τις μηχανές του.

Και που αφήνει τους άστεγους αυτή η ξαφνική έκρηξη εικόνας και λόγου γύρω από το δράμα τους; Μάλλον εκεί ακριβώς που ήταν και πριν. Ίσως μάλιστα, το σκίτσο να λειτούργησε και ως άλλοθι που έδωσε σε όλους εμάς την ευκαιρία να εκφράσουμε τη συμπάθειά μας για τους άστεγους, δίχως να χρειαστεί να κάνουμε κάτι στ’ αλήθεια για αυτούς.

Δεν τους έφτανε δηλαδή, η ανυπόφορη κατάστασή τους, χρησιμοποιήθηκαν και από πάνω για τη δική μας στιγμιαία συγκινησιακή φόρτιση και ηθική επιβεβαίωση. Πώς το λέει το σύνθημα: «ο πόνος των φτωχών, γίνεται η τέχνη των αστών». Και η απόλαυση των θεατών, θα συμπληρώναμε εμείς.